به گزارش شرق پرس یک‌شنبه شب ۲۸ تیرماه ۹۴ در حالی که می‌رفت تا روز نخست بعد از تعطیلات عید فطر با شادمانی و تبریک و آرزوی سال معنوی دیگری رقم بخورد اما آسمان برخی نقاط کشور سیاه و تار شد و در پی آن نیز سیلاب، طغیان رودخانه‌ها، گرد و غبار، طوفان و ریزش کوه باعث شد تا علاوه بر اینکه جان عده‌ای از هم‌وطنان ما را بگیرد، خسارت‌های زیادی را به زیرساخت‌های شهری، جاده‌ای، کشاورزی و اموال مردم وارد آورد.
اکنون در آستانه مردادماه، هوایی بهاری بر مازندران حکم‌فرماست و دمای هوا نیز بین ۱۷ تا ۲۷ درجه در نوسان بوده و در حال حاضر دمای مرکز مازندران حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد است که این دما نسبت به هفته گذشته در چنین زمانی، کاهش ۱۰ درجه‌ای را نشان می‌دهد.
بسته شدن چند ساعته جاده هراز، بسته بودن جاده کندوان، ریزش کوه در این دو مسیر، سیلاب‌های بی‌امان در غرب و نقاطی از بخش مرکزی مازندران، آبگرفتگی معابر، طغیان رودخانه‌ها، خسارت به اموال عمومی و خصوصی، ترافیک سنگین بعضا تا ۳۰ کیلومتر در محور سوادکوه، کلافگی مسافران، افزایش دو برابری نرخ کرایه‌ها و قطع راه‌های ارتباطی از جمله تبعات ناشی از بارش شدید باران در دو روز گذشته است که در استان مازندران شاهد بودیم و برخی از آنها هنوز هم ادامه دارد.
خسارت مالی و روحی مسافران در ترافیک جاده‌ها
در این میان، مسافرانی که برای گذراندن تعطیلات عید سعید فطر برای رفتن به مقصدهای خود باید از جاده‌های هراز، کندوان و کیاسر عبور می‌کردند؛ با خسارت‌های روحی و جسمی و بعضا مالی مواجه شدند که خاطراتی ناخوشایند را در ذهن آنها برجا گذاشته است.
در این نوشته سعی شده تا از منظر زیست‌محیطی و با هدف ضرورت دوستی انسان با طبیعت و استفاده مناسب و اصولی از نعمت‌های بی‌منت خداوند، به حوادث ناشی از سیل اخیر در استان مازندران بپردازیم و بدانیم که طبع طوفانی طبیعت، روزی شاخ طمع‌ورزی‌ها و دست‌اندازی‌های آدمی را می‌شکند.
با نگاهی به برخی ویرانی‌های سیل از جمله طغیان رودخانه‌ها، ریزش چندین ساختمان، آبگرفتگی معابر و خانه‌ها، وقوع سیلاب و ریزش کوه به این نتیجه می‌رسیم که همه این‌ها ناشی از سهل‌انگاری، مدیریت نادرست و تسخیر طبیعت است.
ادامه کوه‌خواری و جنگل‌خواری
برداشت بدون مجوز سنگ و یا پدیده کوه‌خواری، ساخت بدون مجوز و یا با مجوزهای به‌ظاهر قانونی ساختمان در حواشی رودخانه‌ها که مصداق بارز دور زدن قانون، استفاده از روابط به جای ضوابط و ساختارشکنی است، قطع بی‌رویه و غیرقانونی درختان و قاچاق چوب از جنگل، عدم لایروبی انهار و جوی‌ها در مناطق روستایی و شهری، تجمع زباله‌ها و نخاله‌ها در کانال‌های آب و رودخانه‌ها و بی‌توجهی به پاکسازی آنها، برداشت غیرمجاز و شبانه شن و ماسه از معادن و برداشت سنگ از بستر رودخانه‌ها از جمله دلایلی است که وقوع سیل و خسارت‌های ناشی از آن را تشدید می‌کند.
با نگاهی به ساختمان‌هایی که در حاشیه رودخانه‌های غرب استان از جمله در سوادکوه و چالوس ساخته شده‌اند در می‌یابیم که تعداد قابل توجهی از این ساخت‌وسازها در دو سه سال اخیر بوده است، در حالی که در این مدت تلاش‌های زیادی برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز صورت گرفته و این موضوع نشان از اعمال نفوذ برخی افراد و تعامل سازنده! آنها با دستگاه‌های خدمات‌رسان است و هیچ عقل سلیمی نمی‌تواند باور کند که ساخت‌وسازهای انجام‌شده به دور از چشم مسئولان بوده است.
استفاده از پیمانکاران غیرمتعهد در ساخت پروژه‌های راهسازی
با نگاهی به شکافته شدن جاده‌های آسفالته و به عنوان مثال تخریب ۸۰ درصد از راه‌های روستایی شهرستان سوادکوه به این نتیجه می‌رسیم که نظارت دقیقی بر زیرساخت‌های جاده‌ای اعمال نمی‌‌شود؛ پیمانکاران متعهد و مجربی به کارگیری نشده و سعی می‌شود تا با مصالحی اندک و غیراستاندارد، بیشترین بازدهی به دست آید در صورتی که این تفکر نه‌تنها به صرفه اقتصادی کمک نمی‌کند بلکه ضربه مهلکی بر پیکر اقتصاد است که خود را در چنین حوادثی نشان می‌دهد.
اگر وقتی را به عبور و بررسی از جاده‌های شمال به‌ویژه جاده‌های روستایی اختصاص دهید، می‌بینید که برخی پیمانکاران از مصالح بسیار غیراستاندارد برای زیرسازی و آسفالت راه‌ها استفاده کرده‌اند که مصداق بارز حیف‌ومیل کردن بیت‌المال است.
برداشت غیرقانونی از معادن سنگ و تجاوز به حریم رودخانه‌ها
در جاده‌های تهران شمال، کوه‌هایی را می‌بینیم که به‌ظاهر هیچ برداشتی از آنها نشده و دست‌نخورده و بکر است اما آن‌سوی این کوه‌ها در حال برداشت‌های غیرمجاز سنگ هستند و همین‌ها عاملی است بر ریزش کوه و رانش زمین که از نگاه مسئولان پنهان نمانده ولی سکوت معنادار آنها قابل تامل است.
بستر رودخانه‌ها نیز گویا به محلی برای معامله سودجویان با برخی مدیران تبدیل شده که چشم و گوش خود را بر حقایق و تبعات ناشی از برداشت‌های خلاف قانون می‌بندند و فقط به جیب خود فکر می‌کنند؛ به‌راستی رودخانه بدون سنگ چه ارزشی دارد و چگونه می‌تواند به تعادل و جریان آرام رودخانه‌ای کمک کند.
قطع بی‌رویه و غیرمجاز درختان برای قاچاق چوب نیز باعث می‌شود تا جریان آب به‌راحتی از بالادست به سمت پایین سرازیر شده و آنچه را که بر سر راه خود می‌بیند به سمت دشت سرازیر کند و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به زیرساخت‌ها و اموال عمومی روستاها و شهرهای حاشیه رود وارد آورد.
در این میان، بی‌توجهی به لایروبی انهار و رها کردن انواع زباله‌ها و نخاله‌ها در بستر رودخانه‌ها بر عبور طبیعی جریان آب تاثیر گذاشته و با طغیان رودخانه‌ها، همه این زباله‌ها که حاوی بیماری‌های مسری و عفونی هستند روانه شهرها و روستاهای اطراف رود می‌کند.
عدم موفقیت جمع‌آوری آب‌های سطحی
عدم جمع‌آوری آب‌های سطحی نیز یکی از معضلات مهم در مدیریت شهری است که استان مازندران هنوز نتوانسته به موفقیتی در این زمینه دست یابد، در حالی که در برخی از فصول سال با کمبود و یا خشکسالی مواجه شده و اراضی کشاورزی دچار استرس و تنش آبی می‌شوند اما با این حال هنوز طرح و برنامه‌ریزی درستی در مازندران برای برداشت آب‌های سطحی ارائه نشده و همچنان در فهرست پروژه‌های «اما و اگر»ها و «باید و شاید‌های» این استان قرار دارد.
جمع‌آوری آب‌های سطحی می‌تواند در کاهش خسارت‌های ناشی از سیلاب کمک کند و از طرفی نیز برای مصارف دیگری از جمله در صنعت و کشاورزی به کار گرفته شود.
خسارت ۱۰ میلیاردی به بخش کشاورزی مازندران
در سیل دو روز گذشته، سرازیر شدن سیلاب به سمت دشت، علاوه بر وارد آمدن خسارت‌های قابل توجه به زیرساخت‌ها و تاسیسات شهری و روستایی باعث شد که مزارع کشاورزی و ابنیه‌های مرتبط با آن مانند کانال‌های آب، جاده بین مزارع، سردهنه‌ها و واحدهای دامداری و مرغداری طعمه آب شده همچنین بیش از ۱۲ هزار هکتار از اراضی شالیزاری و حدود ۶۰ کیلومتر از جاده بین مزارع بین ۱۰ تا ۵۰ درصد تخریب شوند که عمده آنها در کجور و سوادکوه بوده است.
هرچند سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران خسارت‌های این بخش را تاکنون ۱۰ میلیارد تومان اعلام کرده اما هنوز مجموع خسارت‌های ناشی از بارش شدید باران در روزهای ۲۸ و ۲۹ تیرماه برآورد نشده و بررسی خسارت‌ها و ارائه گزارش‌های مربوطه در ۱۷ شهرستان استان مازندران ادامه دارد.
عدم انکار تاثیر عوامل انسانی در سیل
به گفته مدیرکل مدیریت بحران مازندران، در حال حاضر نمی‌توان نواقصی که سبب تشدید خسارت‌های سیل شدند را عنوان کرد زیرا نیاز به بررسی دارند و باید وقت بیشتری برای این موضوع صرف شود تا در آینده، تکرار چنین وقایعی را نداشته باشیم.
علی‌اصغر احمدی به فارس در مازندران گفت: همه آنچه که عنوان شد می‌تواند از عوامل تاثیرگذار باشد، ما نیز قبول داریم که در حوادثی چون سیل و آتش‌سوزی ممکن است عوامل انسانی تاثیرگذار باشند.
استفاده از تجربه مدیریتی سیل شرق مازندران در سال‌های ۹۱ و ۹۲
در سیل سال‌های ۹۱ و ۹۲ در شرق مازندران که کانون آن در شهرستان بهشهر بوده علاوه بر وارد آمدن خسارت ۱۰۰ میلیارد تومانی به اموال عمومی و مردمی، ۶ نفر کشته و ۱۵۰ نفر مصدوم شدند که پس از دو سال تامین اعتبار، تسریع در ساخت‌وساز پروژه‌ها، آزادسازی حریم رودخانه‌ها و مقابله با معضلاتی که سبب تشدید خسارت‌ها شده بود، اکنون حتی با بارش شدید باران مشکل خاصی وجود ندارد.
به نظر می‌رسد تجربه ادارات کل عضو ستاد مدیریت بحران استان مازندران برای مقابله و مدیریت سیل شهرستان بهشهر باید در غرب مازندران نیز اعمال شود؛ زیرا بخش قابل توجهی از خسارت‌های این شهرستان در پی بارش شدید باران به عوامل انسانی و سهل‌انگاری‌هایی چون عدم لایروبی انهار، برداشت غیرمجاز چوب و قطع درختان جنگلی، برداشت سنگ از بستر رودخانه و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم و بعضا بستر رودخانه مرتبط بوده که با همه این موارد برخورد شده است.
با طبیعت مهربان باشیم
اکنون زمان آن رسیده که دیدگاه خود را نسبت به طبیعت تغییر داده و با آن مهربان باشیم؛ بهره‌برداری از منابع طبیعی و خدادادی باید با نگاهی همه‌جانبه و در چارچوبی علمی و با دوراندیشی صورت گیرد تا شاهد خسارت‌های جبران‌ناپذیر نباشیم و بدانیم که اگر قرار باشد بدون توجه به اصول علمی و با بی‌تدبیری و استفاده از روابط به جای ضوابط، راه خطرناکی به نام «تسخیر طبیعت» را در پیش بگیریم؛ آنگاه است که طبیعت در فرصتی مناسب با طبع غیرمترقبه و غافلگیرانه خود، با ما تسویه حساب می‌کند!
