شرق پرس: مسئولیت پذیری در نظام اسلامی در عین اینکه وجوه مردم سالار را نیز شامل می گردد اما به نحوی وثیق با اخلاق و معرفت اسلامی نیز در ارتباط است. مسئولیت پذیری در نظام اسلامی گذشته از وجوه بوروکراتیک و سیاسی صرف نوعی عمل بر اساس اصول و عقاید اسلامی است.
یکی از مهمترین و محوری ترین مولفه های سیاست ورزی در جوامع دموکراتیک، مسئولیت پذیری کارگزاران حکومتی و مسئولین اجرایی است.
به واسطه اهمیت کاری که مسئولین اجرایی یک کشور بر عهده دارند و به نوعی مقدرات آن کشور در گرو تصمیمیات، اعمال و گفتار آنهاست، بحث مسئولیت پذیری بحثی بسیار جدی و پایبندی به آن امری ضروری و غیر قابل اغماض است. است؟
بسیاری از آموزه های اسلامی و قرآنی ما مسلمانان نیز بر محوریت و اهمیت بحث پاسخگویی و مسئولیت پذیری به ویژه در امر حکومت تاکید دارند. کافی است نگاهی گذرا بر توصیه های حضرت علی (ع) به مالک اشتر در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه بیاندازیم تا اهمیت مسئولیت پذیری در سیاست را در آموزه های اسلامی در یابیم.
چنانچه عمیق و ژرف بنگریم، حتی می توان انقلاب شکوهمند اسلامی را که حرکتی در راستای تحقق همین آرمانهای علوی بود، برآمده از روح مسئولیت پذیری در میان مردم انقلابی ایران دانست که جور و ستم حکومت فاسد پهلوی را تاب نیاوردند و هر کدام به عنوان یک مسلمان کوشیدند تا به مسئولیت دینی و میهنی خود در قبال حکومت جور عمل نمایند و در جهت ادای این مسئولیت حتی از جان خود نیز دریغ نورزیدند.
حفظ انقلاب بزرگ اسلامی که خود بر شالوده های مسئولیت پذیری دینی میهنی مردم ایران بنا شده بود، به مسئولیت بزرگ تری تبدیل شد که عمل به آن به بهترین وجه در طی جنگ تحمیلی هشت ساله با رژیم عراق آشکار شد.
با این وصف می توان گفت نام انقلاب اسلامی ایران همواره با حس مسئولیت پذیری آن هم در سطحی بسیار متعالی تر از برداشت های متعارف غربی، چه در سطح مسئولان نظام و چه در میان مردم هوشیار ایران همراه بوده است. رفتار و گفتار امام راحل (ره) در همه مقاطع، چنانچه به درستی مورد ملاحظه قرار گیرد، سرشار از حس مسئولیت پذیری و مصداق بارز آن احترام به دیگران و مردم واطرافیان در این نظام است.
مقام معظم رهبری نیز بارها و بارها بر اهمیت این اصل اساسی در میان مسئولین اجرایی جمهوری اسلامی تاکید داشته اند. به عنوان مثال ایشان در جایی چنین می گویند:” برادران شاغل در دستگاه های اجرایی، باید سر پست خودشان بیدار و هشیار و دارای حس مسئولیت باشند. فقط خودتان را نمی گویم. قوا انفسکم و اهلیکم . هم خودتان هم زیردستهایتان.”
اما با وجود این پشتوانه عظیم فرهنگی و سیاسی در نظام جمهوری اسلامی، متاسفانه شاهد برخوردهایی هستیم که نگرانی هر دوستدار انقلاب را برمی انگیزد. و آن بر روی میز ماندن تکریم ارباب رجوعان و همکاران بعضی از مدیران دستگاه های اجرایی و آموزشی است که گاها نقل محافل خبری و سیاسی کشور شده است، که مصداق بارز همین نگرانی هاست.
مسئولیت پذیری در مقابل اسلام و انقلاب و مردم شریف ایران اقتضا می کند احترام را برای خود بخواهید نه برای عنوان وپست ومقام خود!
مسئولیت پذیری در نظام اسلامی نه فقط در قبال مردم که در قبال اسلام و انقلاب نیز هست. شجره تنومند آبروی انقلاب که خون گلگون جمعی از بهترین جوانان این مرز و بوم آن را سیراب کرده است، ارزشی فراتر از مقام و منصب این یا آن شخص دارد.
این از ممیزات سیاست ورزی به سبک انقلاب اسلامی است که پذیرش مسئولیت در آن بیشتر از آنکه به معنای پیروزی در نبرد کسب قدرت در میان احزاب و بازیهای سیاسی باشد، امری در راستای خدمت به مردم و اسلام تلقی می شود و این از افتخارات انقلاب ماست.
رفتارهای بعضی از مسئولین عمیقا این نگرانی را ایجاد کرده است که آیا مختصات رفتار سیاسی و اجرایی در نظام مقدس جمهوری اسلامی در حال استحاله و دگرگونی است؟
اینکه فردی علیرغم نارضایتی یا انتقاد از بخش های از تصمیم گیری ها در ساختار سازمانی و اجرایی از درون و بیرون ، نسبت به عملکرد مدیری معترض باشد ؛ باید در مسند قدرت مقاومت ورزید!
نگرانی ها راجع به مسئله مسئولیت پذیری در سالهای اخیر و به ویژه با واکنش های غیر متعارف قدرت طلبان شبهه در اذهان ایجاد کرده است.
باید به جد اندیشید که وضعیت کنش مسئولیت سیاسی اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی در ایران اسلامی که داعیه دار رجعت اخلاق در دنیای امروز است به کدام سو در حال حرکت است که عده ای غیر اخلاقی ترین و مذبوحانه ترین کوشش ها در راستای رسیدن به منافع و حفظ مناصب را در آن به امری عادی تبدیل می کنند.
رفتار مبتنی بر اخلاق یک اصل است و از این رو سیاست چنانچه به معنایی که گفتیم مد نظر باشد با مردم سالاری دینی سازگار نیست .
انقلاب اسلامی ایران و الگوهای جدید رفتاری در عرصه سیاست، نشان داد که می توان بدون تکیه بر آموزه های مسلط بر جهان امروز در خصوص سیاست ورزی که به نوعی اخلاق را قربانی سیاست می کند، و با تاکید بر ارزش های ناب اسلامی که در سنت ایرانیان به نحوی وسیع ساری و جاری است، سیاستی نوآیین را به عنوان بدیلی برای سیاست مدرن عرضه کرد.
برجستگی اخلاق در سیاست یک اصل اساسی است. چنانچه سیاست ورزی را وسیله ای بدانیم در جهت نیل به اهداف و آرمان های بلند انقلاب اسلامی که بی شک تحقق ارزشهای اخلاقی در جامعه و میان مسئولین نیز بخش عمده ای از آن را تشکیل می دهد، آنگاه نمی توانیم به بهانه های مختلف اصول اخلاقی را زیرپا گذاریم و بگوییم که سیاست اقتضائات خاص خودش را دارد.
بنابراین مسئولیت پذیری در نظام اسلامی در عین اینکه وجوه مردم سالار را نیز شامل می گردد اما به نحوی وثیق با اخلاق و معرفت اسلامی نیز در ارتباط است. مسئولیت پذیری در نظام اسلامی گذشته از وجوه بوروکراتیک و سیاسی صرف نوعی عمل بر اساس اصول و عقاید اسلامی است.
نحوه مواجهه برخی افراد و جریانات در مسئولیت ها این انگاره را در ذهن تقویت می کند که گویی اراده ها در پست و مقام خود به هر قیمتی است. رفتارهایی از این دست جز آنکه به نخبه کشی در سازمان های رسمی وغیر رسمی و جامعه مردم سالاری دینی منجر شود هیچ سودی در بر ندارد .
قرارگرفتن در منصب و مقام در نظام اسلامی، نیازمند بالاترین سطح از مسئولیت پذیری است.
آنچه بر نگرانی ها دامن می زند آینده جایگاه و وجهه برجسته نظام مقدس جمهوری اسلامی است که می بایست در شایسته سالاری مدیریت ها تقویت شود. تا تلاش های فرصت طلبان نفوذی که جز ضربه زدن به مشروعیت نظام مقدس جمهوری اسلامی و قربانی کردن ارزش های اصیل انقلاب در پای منافع زود گذر عده ای از افراد، در سازمان ها ونهادهای اجرایی کشور رخنه کرده اند ، ناکام بمانند.
هر توفیقی که در گذشته نصیب نظام اسلامی و ایران عزیز شده است به خاطر احترام به اصول و ارزشهای انقلاب و رعایت آنها بوده است. هر کجا نیز ناکامی به سراغ آمده، یکی از دلایل اصلی آن این بوده است که کم و بیش از اصول الهی و اسلامی و انقلابی عدول کرده و بی توجه به مسئولیت و مسئولیت پذیری بوده ایم.
عمل بر اساس انگیزه های شخصی و نفسانی، در نظر نگرفتن مصالح عالیه نظام اسلامی و عدم مسئولیت پذیری، گذشته از آنکه به دور از سیره امامان معصوم و اصول حکومت گری در اسلام است،در شرایط امروز نظام اسلامی وقتی در مناصب حساس مشاهده شود نگران کننده خواهد بود.
اکنون چالش بر سر همین مسئولیت و پایبندی به الزامات آن است. نظام اسلامی که تلفیقی از آموزه ها و انگاره های الهی و نقش پررنگ و سرنوشت ساز مردم در عرصه های مختلف است، گوهری نیست که به راحتی بتوان مخدوش شدنش را تاب آورد.
اما به نظر می رسد با توجه به برخی واکنش ها در سطح مسئولان و مدیران اجرایی در کشور نتوان دغدغه های خود را نسبت به تغییر در سطح تعاملات برخی از مدیران پنهان کرد. نقد رفتار هایی از این دست که در صورت تداوم مشروعیت نظام اسلامی را با پرسش های جدی مواجه خواهد کرد، عین عمل به امر به معروف ونهی از منکر و توصیه های حضرت علی (ع) درنهج البلاغه است تا اهمیت مسئولیت پذیری در سیاست و جامعه را در آموزه های اسلامی در یابیم. و این عمل عین دلسوزی برای ارزشهای ناب انقلاب و توجه به نظام مردم ساری دینی است.
