اهداف شایعه سازی, ايجاد بدبيني نسبت به مسئولان يك جامعه، افزايش اضطراب و نگراني در بين مردم، ترور شخصيت و ايجاد فضاي ناسالم اجتماعي، ايجاد تقابل و صف‌بندي ميان قشرهاي مختلف مردم و ايجاد وجاهت اجتماعي و اعتباربخشي, می تواند باشد.
شرق پرس: شایعه از دیرباز، ابزاری نیرومند در حوزه ارتباط و ارتباطات اجتماعی بوده است که از آن، برای اختلال در سیستم ارتباطی و اطلاعاتی یکدیگر استفاده شده است. شایعه به معنی پخش اطلاعات و مطالب درست یا نادرست است که هیچگاه منبع آن مشخص نبوده و با تکیه بر نیروهای ناشناخته مردمی با شتاب بسیار در سراسر یک جامعه مفروض نفوذ می‌کند و می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی و از کار افتادن یا بی‌اثری مبادی رسمی اطلاع‌رسانی منجر شود.
قبل از شناسایی شایعه، در سطح رسانه‌ها، باید آن را در سطح نهادی شناخت و برای مقابله با آن سازوکارهای نظام اطلاع‌رسانی جامعه را اصلاح کرد. شایعه، تلاشی حساب‌شده برای بسیج افکار عمومی در راستای تقویت یک ایده و هویت مشخص است.
اگر کسی شایعه‌ای را در جامعه رواج می‌دهد احتمالا با رویکرد اطلاع‌رسانی رسمی و سیاست‌های آن مشکل داشته، دچار سرخوردگی‌ها و انحرافات اجتماعی بوده، علائق سرکوب‌شده‌اش را مطرح می‌کند، در راستای پیشبرد اهداف دشمنان کشور فعالیت دارد یا می‌کوشد به هویتی خاص شکل دهد. روانشناسان و جامعه‌شناسان و نیز کارشناسان جنگ روانی، شایعه را خبری از نوع ابتدائی‌ترین خبرها دانسته‌اند که در روند همکاری گروه‌های مشخص و پراکنده با اهداف خاص، به ویژه تخریبی شکل می‌گیرد. شایعه اهداف، رویه‌ها و اشکال گوناگونی به خود می‌گیرد و بر اساس موضوع، نوع، زمان، شدت علاقه مبادی شایعه و پخش‌کنندگان آن دسته‌بندی می‌شود.
نشر شایعه دو شرط اساسی دارد: ۱- اهمیت ۲-ابهام. هرچه موضوع شایعه بااهمیت‌تر باشد دامنه نفوذ و شدت انتشار آن افزون‌تر است. تسطیح، برجستگی، استمرار و همانند‌سازی، از اصول زیربنایی شایعه محسوب می‌شوند. با توجه به اجتماعی و هدفدار بودن شایعه، جامعه‌شناسان معتقدند که شایعه در یک محیط متجانس حرکت می‌کند و تا زمانی که امیال شخصی و قوی افراد ناقل را به خود جلب می‌کند، به حرکت خود ادامه می‌دهد.
شایعه یعنی توجه جامعه یا گروه‌های آن به مساله‌ای خاص و بنابراین، شایعه و انتشار آن علل و عوامل متعددی دارد که از تمایلات نفسانی و مکنونات قلبی انسان‌ها گرفته تا علل و عواملی چون سرکوب، کینه، نفرت، حسادت، کنجکاوی، مقابله با فریب اطلاعاتی، شهرت‌طلبی و نهایتا دشمنی، اقدامات روانی و جاسوسی و جنگ روانی را شامل می‌شود.
ایجاد بدبینی نسبت به مسئولان یک جامعه، افزایش اضطراب و نگرانی در بین مردم، ترور شخصیت و ایجاد فضای ناسالم اجتماعی، ایجاد تقابل و صف‌بندی میان قشرهای مختلف مردم و ایجاد وجاهت اجتماعی و اعتباربخشی نیز می‌توانند اهداف شایعه به شمار آیند.
شایعه‌سازان برای گسترش آن از کلام و بعضا از رسانه‌ها در غیاب ملاک‌های اطمینان‌بخش رسیدگی بهره می‌برند. گسترش و نشر شایعه در زمان جنگ و بحران شدت می‌یابد.
شایعات می‌توانند سلامت جامعه، امنیت ملی، آرامش و تعادل جامعه را به هم بزنند. شایعات منبع مشخصی ندارند. مخاطبانش ناهمگون و پراکنده‌اند. مسیرهای انتقال آن رسمی و غیررسمی است.
شبکه‌های پخش آن ناپایدار و زودگذر است. محتوایش تازه و با هزینه‌ای اندک قابلیت پذیرش عمومی دارد. کنترل آن بسیار دشوار است. نوعی فرافکنی و مقابله با آن بسیار پیچیده و سخت است. اکنون پرسش این است که چگونه می‌توان با شایعه، با این اندازه از تاثیر، زیان و شتاب انتشار مقابله کرد؟ پاسخ تقریبا روشن است. سامانه‌های اطلاع‌رسانی و ارتباطات اجتماعی و مسئولان یک دولت اصلی‌ترین نیروهای رشد یا نابودی شایعه را تشکیل می‌دهند.
به عبارت دیگر، اگر سیستم سیاسی جامعه‌ای مردمسالار بوده و از سازوکارهای انتخابات، تشکیل احزب مستقل، وسایل ارتباط جمعی آزاد و متکثر و به رسمیت شناختن آزادی بیان، عقیده و مطبوعات بهره‌مند باشد، می‌تواند زمینه‌های تولید و پخش شایعه را نابود یا دستکم، دامنه نفوذ و شدت تخریب آن را بکاهد. از سوی دیگر، مسئولان دولت‌های مدرن، از طریق تشویق همزیستی مسالمت‌آمیز افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها و به ویژه احزاب حرفه‌ای، روندهای گفت‌وگو را تشویق و ترویج کرده و با افزایش مهارت‌های ارتباطی و ایجاد مراکز دولتی آمار و نیز کمک به توسعه رسانه‌های همگانی و مساعدت به شکل‌گیری فضای عمومی راستین و انتقادی از شکل‌گیری نارضایتی‌های اجتماعی جلوگیری می‌کنند و به جای زمینه‌سازی برای سوءاستفاده شایعه‌پراکنان، به نهادینه شدن اعتمادعمومی به عنوان بزرگ‌ترین سد شایعات می‌پردازند.
مقامات سیاسی، شخصیت‌های علمی، فرهنگی و مذهبی، سلبریتی‌ها یا نام‌آوران هریک به سهم خود نقشی تعیین‌کننده در اصلاح روندهای اطلاع‌رسانی کشور دارند و می‌توانند در ایجاد زمینه‌های لازم برای ارتقای اعتماد عمومی به عنوان ابزاری برای واکسینه کردن افکار عمومی در برابر شایعات ادای سهم کنند. سیاست‌گذاری درست اطلاع‌رسانی، استفاده از فنون رایج حرفه‌ای، حفظ بی‌طرفی، رعایت انصاف، سرعت در انتشار، عدم اختلاط خبر و تفسیر و توجه به خواست و اراده عمومی و… نیز در جلوگیری از انتشار شایعات ویرانگر ضرورت دارند.
کارشناس ارتباطات و مدرس دانشگاه علامه
شفاف
https://sharghpress.com/?p=34974
