شرق پرس-سهیل مختاری: صاحبنظران می گویند مازندران در گردشگری مزیت مطلق و در کشاورزی مزیت نسبی دارد، هر چند وضعیت فعلی استان، هم در گردشگری و هم کشاورزی مطلوب نیست.
در این استان گردشگری و صنعت توریسم به دلایل متعدد و متنوعی امکان توسعه نداشته است و مازندران طی سالهای اخیر به سمت ویلاسازی های بورژوازی، تصرف دولتی و غیر دولتی سواحل، زمین خواری، بی هویتی در معماری شهری و نهایتا بی نظمی میل کرده است تا توسعه واقعی در گردشگری.
در کشاورزی نیز کشاورزان مازنی به علت مدیریت نامطلوب منابع آبی، واسطه گری پرسود، فقدان نظام توزیعی مناسب برای محصولات کشاورزی و استمرار کشاورزی سنتی و بعضا معیشتی، دلسرد و مجبور به تغییر کاربری زمین های خود شده اند.
با این حال موضوع یادداشت گردشگری یا کشاورزی نیست، بلکه صنعت مازندران است. استان مازندران در اوایل دهه ۱۳۴۰ شمسی از صنعتی ترین استان های ایران بود.
طبق آمار مجله ایران آلمانا چاپ ۱۹۳۶ تهران، استان مازندران در سال ۱۳۴۲ شمسی و در بین ۱۲ استان کشور با ۸۸۳ واحد صنعتی و صنفی، ۱۶ هزار و ۵۰۴ نفرکارگر و حجم سرمایه گذاری ۴ میلیون و ۶۳۱ هزار و ۱۸۹ ریالی در پنجاه سال پیش، پس از پایتخت صنعتی ترین استان کشور بود.
جالب است که استان آذربایجان شرقی که اکنون از صنعتی ترین استان های کشور محسوب می شود در همان سال تنها ۳۹۳ واحد صنعتی و صنفی و ۶۲۲۹ نفر کارگر داشت! به عبارتی دیگر و بر اساس آمارهای مستند سال ۱۳۴۲، استان مازندران نزدیک به یک هشتم واحد صنفی و صنعتی ایران را در خود جای داده بود.
این حجم از واحد صنفی و صنعتی با بیش از ۱۶۰۰۰ کارگر با مطالعه بخشی از تاریخ نساجی مازندران قابل درک است: ‘نساجی مازندران در آغاز با چندین واحد تولیدی در شهرهای شاهی (قائمشهر)، بهشهر، چالوس و بعدها محمودآباد، در فاصله سالهای ۱۳۰۵ تا ۱۳۴۳ خورشیدی ۲ و ۳ به قصد ، راه اندازی شد؛ به عنوان نمونه، در قائمشهر ۳ واحد تولیدی شماره های ۱ تولید (ریسندگی، بافندگی، و رنگرزی) پارچه های پنبه ای، پشمی و گونی بافی ایجاد گشت که در دهه های بعد به ۵ واحد رسید؛ ۲ واحد تولیدی چیت سازی و اکریل تاب بهشهر نیز به تولید پارچه های کتانی و الیاف مصنوعی، ۱ واحد نساجی نیز در چالوس در عرصه حریربافی مشغول بوده اند. در مجموع، ۸ واحد نساجی تا پایان عصر پهلوی دوم در مازندران فعال بوده است.
بی شک توسعه صنعت نساجی در شهرهای استان از اوایل قرن معاصر شمسی یکی از دلایل پیشرو بودن مازندران در صنعت کشور به خصوص صنعت نساجی بوده است.
سایر واحدهای تولیدی وابسته به صنعت نساجی مانند کارخانه ها و کارگاه های پنبه پاک کنی در ساری، بابل، نکا و کیاکلا و کارخانه کیسه بافی نیز به روند صنعتی کردن مازندران شتاب بیشتری بخشید، اما صنایع نساجی مازندران به تدریج رو به تعطیلی رفت.
بنابر آمار هم اکنون تعداد ۲۷۸۳ واحد صنعتی با اشتغال زایی ۶۱ هزار و ۳۷۰ نفر در استان فعال هستند که حجم سرمایه ۱۹ میلیون و ۱۲۶ هزار و ۳۳ ریال را نشان می دهد.
در خور توجه است که از ۲۷۸۳ واحد صنعتی فعال در استان تنها ۱۳۳ واحد در بخش نساجی فعالیت می کنند و عمده این واحدهای صنعتی در صنایع کانی غیر فلزی، فلزات اساسی و ماشین آلات مشغول به فعالیت هستند.
حدود ۴ درصد از طرح های جدید صنعتی کشور در استان مازندران قرار دارد و استان مازندران از نظر تعداد واحدهای فعال صنعتی در رتبه هفتم کشور و از نظر تعداد جوازتاسیس در رتبه یازدهم کشور قرار دارد.
از ۲۷۸۳ واحد فعال صنعتی موجود در استان تعداد ۴۱۴ واحد در ۲۳ شهرک صنعتی استان فعالیت می کنند و اشتغال ایجاد شده توسط این واحدها ۱۰ هزار و ۹۸۴ نفر است.
به صنعت نساجی و واحدهای تولیدی وابسته به آن که از سال ۱۳۰۵ در مازندران تاسیس و توسعه یافت، باید صنعت دیگری را هم اضافه کرد؛ چوب و کاغذ مازندران (ساری).
شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگترین تولید کننده کاغذ در ایران با ظرفیت مجموعاً ۱۷۵ هزار تن شامل ۹۰ هزار تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵ هزار تن کاغذ فلوتینگ است.
مطالعات اولیه این صنعت به سال ۱۳۵۱ برمی گردد اما افتتاح و راه اندازی شرکت در سال ۱۳۷۶ بود. در مطالعات اولیه اشتغال زایی ۶۰۰۰ نفری هدفگذاری شده بود اما در حال حاضر تعداد کارگران این شرکت بزرگ کمتر از ۱۰۰۰ نفر است!
استان مازندران در صنعت کشور سابقه ای غنی و افتخار آمیز داشت. صنعت نساجی و چوب و کاغذ قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و صنایع لبنیاتی و کانی غیرفلزی پس از انقلاب از ظرفیت بالای استان در بخش صنعت نشان دارد.
استان مازندران به بازنگری در استراتژی صنعتی و احیای صنایع بزرگ و سنتی خود با توجه به مزیت های موجود نیاز دارد، چیزی که این روزها لقلقه زبان نامزدهای انتخابات مجلس شده است.
در دولت گذشته نیز با فشار سیاسی وعده ایجاد سایت سایپا شمال را در مرکز استان دادند، ولی در نهایت به تیمداری در دسته دوم فوتبال کشور انجامید! مدیرعامل بازداشت شده سایپا در سال ۹۱ می گفت:می خواهیم با راه اندازی این کارخانه – سایپا شمال- سالانه ۱۵۰ هزار خودرو تولید کنیم و امیدواریم در ماه های آینده شاهد افتتاح فاز نخست آن در ساری باشیم!’
در حال حاضر و پس از گذشت دو سال از پایان دولت دهم در میاندورود یک زمین خالی وجود دارد که به جای خودرو، بوته تولید می کند!
مسئولان مازنی و دولت توسعه گرای یازدهم باید در پی احیای صنایع استان و توسعه صنایع جدید تبدیلی با توجه به مزیت های موجود باشند و در این مسیر علی الدوام با نخبگان و دانشگاهیان مشورت کنند.
مازندنومه
