شرق پرس: فرار مغزها این روزها اصطلاح اشنایی برای افکار عمومی است. در واقع می توان گفت تب تحصیل در کشورهای خارجی به ویژه در سالهای گذشته به شدت گریبان دانشجویان ایرانی را گرفته؛ تبی که دمایش سال به سال بالاتر میرود و انگیزه تحصیل برای جوانانی را که حتی در کشور مدرک کارشناسی ندارند را افزایش داده است. اینکه این دانشگاهها در کدام کشور قرار دارند یا از چه میزان اعتباری برخوردار هستند، چندان مورد توجه نیست.
در این میان ، قشر تحصیلکرده ایرانی نیز در سالهای اخیر به دلایل گوناگون ایران به قصد زندگی در کشورهای مختلف جهان ترک کردهاند. این پدیده آنچنان رواج داشته است که در چند سال گذشته صندوق بینالمللی پول، ایران را از نظر مهاجرت نخبگان در رتبه نخست قرار داده است.
آمارهای سازمان ثبت احوال نشان میدهد چهار تا پنج میلیون مهاجر ایرانی در ۲۲ کشور جهان سکونت دارند که سهم آمریکا یک میلیون و ۴۰۰هزار مهاجر ایرانی است. بیش از یک چهارم ایرانی تبارهای آمریکا دارای مدارک فوقلیسانس و دکترا هستند.
امارات متحده عربی با ۸۰۰هزار ایرانی در رده دوم و کشورهای انگلستان و کانادا هرکدام با ۴۱۰ هزار، آلمان با ۲۰۰هزار، فرانسه با ۱۵۵ هزار و سوئد با ۱۱۰هزار ایرانی از لحاظ سکونت ایرانیان در کشورهای خارجی در ردههای بعدی قرار دارند.
از سوی دیگر، چندی پیش بود که رضا فرجی دانا، وزیر علوم سابق اعلام کرد: « هر سال ۱۵۰ هزار نفر از نخبگان ایران، کشور را ترک می کنند.» این یعنی ماهی ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر یا روزی ۴۱۰ نفر از نخبگان کشور بدون قصد بازگشت به خارج سفر می کنند. سفر بدون بازگشتی که به گفته فرجی دانا، باعث می شود سالانه ۱۵۰ میلیارد دلاربه کشورهای دیگر کمک کنیم و خودمان ضرر ببینیم؛ یعنی برای هر یک دانش آموخته مهاجرت کرده، یک میلیون دلار. ضرری که باعث شده ایران در زمینه فرار مغزها در میان کشور های دنیا در رتبه دوم قرار گیرد.
اما این تمام ماجرای مهاجرت ایرانی ها نیست یعنی این تنها نخبگان ایرانی نیستند که بار سفر می بندند و مهاجرت می کنند. بر اساس تازه ترین آمار بانک جهانی، سالانه حدود ۱۵۰هزار جوان ایرانی در جستوجو برای یافتن وضعیت اقتصادی بهتر به کشورهای دیگر مهاجرت میکنند که این روند میتواند منجر به کاهش قابلتوجه نیروی کار ماهر در میانمدت شود.
بانک جهانی در مورد مشکل اشتغال در ایران نوشت: «بیکاری همچنان در ایران بالاست و انتظار میرود به چالش محوری دولت ایران تبدیل شود. بر اساس گزارشهای مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در یک سال منتهی به ۲۰ مارس ۲۰۱۴، به ۴ /۱۰ درصد رسیده است اما منابع غیررسمی نرخ کلی بیکاری را به بزرگی ۲۰ درصد تخمین زدهاند. نرخ بیکاری به خصوص در بین زنان (۲۴ درصد) و جمعیت جوان (۲۰ درصد) نگرانکنندهتر است. ضعف مشاهده شده در بازار کار را باید با توجه به این واقعیت در نظر گرفت که تنها ۷ /۳۶ درصد جمعیت کشور به لحاظ اقتصادی فعال هستند.» (مرکز آمار ایران در جدیدترین گزارش خود نرخ بیکاری را ۵ /۹ درصد اعلام کرده است.)
در ادامه این گزارش آمده است: «وضعیت نامناسب بازار کار با افزایش مشارکت زنان و تعداد بالای جمعیت جوان در حال ورود به بازار کار در حال تشدید است. با توجه به این ویژگی اجتماعی- اقتصادی جامعه ایران که زنان بیش از مردان متقاضی تحصیلات دانشگاهی هستند و نرخ ازدواج نسبتا پایین است، پیشبینی میشود که این روند همچنان ادامه داشته باشد. همچنین باید این واقعیت را در نظر داشت که ایران به لحاظ جمعیتی کشوری جوان (با بیش از ۶۰ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال) محسوب میشود. در نتیجه بر اساس برآوردها هر سال حدود ۷۵۰ هزار نفر وارد بازار کار میشوند. به علاوه، بخش بزرگی از شاغلین که بیکار شده یا از جستوجو برای یافتن کار دست کشیدهاند به جمعیت غیرفعال اقتصادی اضافه میشوند.
با این وضعیت تعجبی ندارد که هر سال حدود ۱۵۰ هزار نفر از جمعیت جوان کشور برای یافتن آینده اقتصادی بهتر به کشورهای دیگر مهاجرت میکنند. براساس برآوردهای دولت ایران، این کشور باید در ۲ سال آینده حدود ۵/۸ میلیون فرصت شغلی ایجاد کند تا به هدف خود در کاهش نرخ بیکاری به ۷ درصد تا سال ۲۰۱۵ دست یابد.»
باید منتظر ماند و دید دولت یازدهمی ها چه تدبیری برای بیکاری نسل جوان و خروج آنها از ایران خواهد اندیشید چرا که اگر این وضعیت ادامه دار شود کشور با مشکلات جدی مواجه خواهد بود.
شهرخبر