پنجعلی سازگار که یکی آز آخرین بازمانده های سرنا نوازی مازندران است, در اینباره گفت: نواختن ساز سرنا بسیار مشکل است زیرا مستقیما با دم و بازدم و قلب انسان کنترل می شود و اگر انگشت شست و زبان سرنا نواز باهم هماهنگ نباشند که البته نیازمند تمرین بسیاری است، صدای سرنا بجای روح نواز بودن ، گوش خراش می شود.
شرق پرس: پنجعلی سازگار تنها بازمانده هنر سرنانوازی در مازندران که بیش از ۷۰ سال این هنر قدیمی را حفظ کرده و رواج داده است.
صنعتی شدن جهان امروز را می توان یکی از بزرگترین علتهای دور ماندن از آیین ها ، سنت ها رسوم کهن و قدیمی دانست و دور ماندن از موسیقی سنتی و روی آوردن به موسیقی کلاسیک و پاپ نیز از عوارض صنعتی شدن جهان امروز است و در همین راستا استفاده از ادوات و آلات موسیقی سنتی و نواختن آنها رنگ باخته و فقط در مکان ها و مراسم خاصی مورد استفاده قرار می گیرد.
سرنا و دهل و نی چوپانی از جمله ادوات موسیقی کهن و سنتی ایران است که در منطقه غرب مازندران و شرق گیلان از دیر باز رواج داشته و مردم در جشن ها ،عروسی ها و مراسم های آیینی خود از از این دو ساز بادی استفاده می کردند که کاربرد هرکدام از این دو ساز ، به فراخور صدایشان باهم فرق داشت.
ساز سرنا که زینت بخش لحظه سال تحویل نیز است ، سازی بادی بوده که کنترل آن با دم و بازدم نوازنده انجام می شود ، از این رو نواختن آن بسیار مشکل بوده و نوازنده باید از توان بدنی قوی برخوردار باشد.
پنجعلی سازگار که یکی از آخرین بازمانده های سرنا نوازی مازندران است, در اینباره گفت: نواختن ساز سرنا بسیار مشکل است زیرا مستقیما با دم و بازدم و قلب انسان کنترل می شود و اگر انگشت شست و زبان سرنا نواز باهم هماهنگ نباشند که البته نیازمند تمرین بسیاری است، صدای سرنا بجای روح نواز بودن ، گوش خراش می شود.
وی که متولد ۱۳۱۶ بوده و صاحب ۵ فرزند و هفت نوه است ، اهل ییلاق لیماکده دهستان جنت رودبار بوده و اکنون در روستای لرسانور و در خانه ای کوچک روستایی به همراه همسر و فرزندانش گذران زندگی می کند ، بنا بر گفته خویش از اوان کودکی به نواختن این ساز سنتی علاقه پیدا کرد.
سازگار قصه آغاز سرنا نوازی خود را اینگونه تعریف کرد که وقتی هنوز در سنین خردسالی بود ، به همراه پدر ش به جشن های مناسبتی در سطح شهر می رفت که در این مراسم ها ساز سرنا و دهل و بند بازی بیشترین استفاده را داشت.
وی گفت : نخستین بار که صدای سرنا را در این مراسم ها شنیدم دلباخته آن شدم و پس از ان هر زمان که باخبر می شدم می خواهند سرنا بنوازند ، من هم خود را به آن مکان می رساندم و تمامی تمرکزم را بر حالات و رفتار نوازنده ی این ساز می گذاشتم تا یاد بگیرم.
سازگار افزود : تقریبا ۹ ساله بودم که اولین سرنا را خودم ساختم به این ترتیب که قطعه ای از چوب انجیل را با داس تراشیدم و با سیخ کباب سوراخ های روی ساز را ایجاد کردم و آن چوب را به شکل سرنا در اوردم و شروع به نواختنش کردم.
وی اضافه کرد : آنقدر با ساز خود سر و صدا ایجاد کردم که مردم شاکی شدند و پدرم سازم را شکست و من نیز سرخورده از رفتار پدر قهر کردم و تا مدتی از دامها و گاو ها و گوسفندان نگهداری نکردم.
این پیرمرد مهربان رامسری ادامه داد : تابستان همان سال گذشت و پدرم که از پس راضی کردنم جهت اینکه از سرنا دست بکشم ، برنیامد ، خود به روستای لشتو از توابع تنکابن رفته و سرنایی را به مبلغ یک ریال از فردی بنام روح الله خریداری کرده و برایم آورد.
سازگار با یاد آوری خاطرات گذشته ، اظهار داشت : با شادی ناشناخته ای که نمی توانم وصفش کنم ، شروع به نواختن سازم کردم ، طوری که شبانه روز کارم شده بود نواختن سرنا بطوریکه مردم محل حسابی از دستم شاکی شدند و بازهم پدرم سازم را شکست و من که دیگر صدای سرنا با روحم عجین شده بود برای بار دوم هم به قهر متوسل شدم.
وی افزود : پس از مدتی بازهم پدرم بناچار یک دو تومانی نقره به من داد و راهی روستای میانلات رامسر شدم تا مرد میان سالی بنام الیاس برایم ساز سرنا بتراشد و بدین گونه رسما نوازنده سرنا شدم و با بزرگان بسیاری در این عرصه کار کردم.
پنجعلی سازگار با اشاره به اینکه هیچ استادی جهت فراگرفتن این ساز بادی نداشته است ، تصریح کرد : فراگیری من بصورت تجربی و تمرین مداوم بود و چون تک نوازنده بودم گروههای موسیقی زیادی بدنبالم آمدند ولیکن در طی دو تا سه سالی که با ابرار خان گیلانی کارکردم ، نکات بسیاری در خصوص سرنا آموختم و سالها در این عرصه فعال بودم.
این سرنا نواز رامسری گفت : پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی و شهید شدن جوانانمان دیگر نواختن سرنا را کنار گذاشتم و با شهید شدن خواهر زاده ام که نخستین شهید روستای لر سانور نیز بود ، سرنا نوازی را بوسیده و کنار گذاشتم.
سازگار ادامه داد : حدود ۱۵ سال گذشت و من در عروسی پسرم بار دیگر سرنا نواختم و این شروع دوباره من بود و پس از آن بصورت رسمی در تالار وزارت کشور در بین حدود چهل نوازنده ی مازنی ، من با نواختن سرنا مراسم را افتتاح کردم.
وی اظهار داشت: با صدور مجور نواختن ساز سرنا از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اکنون من و دو پسرم که دهل می نوازند ، در مراسم های بومی و سنتی اجرای موسیقی می کنیم.
سازگار با اشاره به سختی نواختن سرنا ، بیان داشت: جوانان امروزی به همین دلیل به سراغ فراگیری سازهای بادی علاقه ای نشان نمی دهند و البته موسیقی سنتی در کشورمان محجور مانده ، بطوریکه حتی صدا و سیما ی کشور نیز از این مهم فاصله گرفته است.
این هنرمند رامسری علاوه بر فعالیت در عرصه موسیقی در زمینه های عمرانی و کمک به مردم روستا بسیار فعال بوده و ساخت مسجد بنشکی ،خانه بهداشت روستای لرسانور ، مدرسه ابتدایی شهید افلاطون غنمی ، مدرسه سه سرباز شهید و آوردن آب لوله کشی به روستاهای سر لیماک , لرسانور ، طلارسر و … از جمله اقدامات وی است که توانست به همراه دیگر اهالی روستا و همکاری مسئولین رامسری انجام دهد.
وی در این باره گفت : چندین سال قبل خوابی دیدم که معصوم زاده ای که در روستای بنشکی رامسر دفن است ، در خواب از من خواست تا برایش سرویس بهداشتی بسازم و مکان ساخت آن را نیز به من نشان داد ولی من بی خیال شدم و از کنار آن گذشتم تا اینکه مسجدی که در جوار این معصوم زاده بود در آتش سوخت و بدین ترتیب عزمم را جزم کردم تا این مسجد را بسازم لذا با مردم در میان گذاشتم و با مشارکت مردم ۱۵ میلیون تومان پول ، ۱۸ راس گوسفند و حدود ۵ میلون تومان دستمزد کسانی که کار کردند و لی مزد خود را اهدا کردند ، توانستم این مسجد را ساختم.
سفر حج تنها آرزوی پیرسرنانوازی
سازگار ضمن قدر دانی از زحمات غلامرضا فروغ خلعتبری معاون فرماندار ، رییس شورای اسلامی بخش ، بخشدار و رییس اداره اوقاف ، شوراهای اسلامی و دهیاری و بویژه مردم روستاهای بنشکی ، لیماکده و لرسانور و .گفت : اکنون پیگیر ساخت یک مکان ورزشی و پارکی در ییلاق لیماکده هستم که از ۶ سال قبل این پیگیری ها شروع شده و با موافقت اداره کل منابع طبیعی غرب مازندران و شهرستان رامسر و با زحمات فرماندار ، بخشدار و شورای اسلامی بخش و رییس اداره ورزش و جوانان رامسر ۴ هزار متر زمین به امر اختصاص داده شد و امیدوارم با تلاش فرماندار پرتلاش رامسر ، رییس اداره راه و شهرسازی و ورزش و جوانان کلنگ احداث این دو پروژه به زمین زده شود.
وی در پایان از زحمات همه ی کسانی که چه در عرصه موسیقی و چه در عرصه فعالیت عمرانی کمک حالش بودند ، گفت : آرزو دارم مدیران استانی و شهرستانی حمایتم کنند تا من و همسرم به سفر حج مشرف شویم.
نورا محمدی-مهر
