شرق پرس: روزهای داغ تابستانی در حال تمام شدن است و کشاورزان مازندرانی در حال برداشت محصول برنج و گندم هستند.
مازندرانی ها به منظور شکرانه نعمت همه ساله پس از برداشت محصول برنج و گندم جشن خرمن را برگزار می کنند، جشنی که برای ثمره ماه ها تلاش برگزار می شود.
جشن خرمن، آیینی سنتی و اصیل در مازندران
از قدیم ترها این آیین های سنتی پابرجا بوده است و هنوز هم در بیشتر روستاهای مازندران این آیین کهن پابرجا است.
خانم امیری عضو شورای اسلامی روستای زرویجان ساری در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، می گوید: از قدیم ترها این آیین های سنتی پابرجا بوده است و لبان کشاورزان به رنج خو گرفته مازندران همواره در آخرین ماه تابستان سال، متبسم بوده است.
وی افزود: در گذشته ها هم این سنت قدیمی اجرا می شد و هنوز هم ما طبق همان آداب و رسوم آن را برگزار می کنیم.
رضوانی یکی از اهالی روستای کرداب نکا هم در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: جشن خرمن یکی از جشن های سنتی شمال ایران است که مردان شرکت کننده در آن به اجرای برنامه های آیینی چون سرنانوازی، خرمن کوبی(جینگا)، شکرگزاری و نیایش و رقص خرمن می پردازند.
وی افزود: برگزاری ورزش های بومی محلی مانند مسابقات کشتی گیله مردی، طناب کشی، پاچوب بازی، قیش بازی، لافندبازی، موسیقی محلی، نمایشگاه صنایع دستی و خواندن دو رکعت نماز شکرانه از جمله مراسم این جشن است.
اجرای خرمن کوبی های سنتی با اسب
به دلیل اینکه در گذشته خرمن کوبی به صورت سنتی و با اسب انجام می شد در این جشن نیز اسبی را به صورت نمادین بر روی دسته های شالی حرکت می دهند تا دانه های شلتوک از ساقه های آن جدا شود و سپس به وسیله لفا که به صورت چنگگ دو شاخه است و فیه که وسیله چوبی دست بلند دیگر است، دانه های شلتوک را از کاه ها جدا می کنند و یک جا جمع می کنند.
برنامه شکر گزاری با پیمانه کردن آغاز می شود که نام پیمانه کیله است.
پیمانه اول را با نام خدا پر می کنند، پیمانه دوم را می گویند برکت داده خدا پیمانه سوم نام محمد (ص) پیمانه چهارم صلوات بر محمد و آل محمد می فرستند، پیمانه پنجم با نام پنج تن آل عبا شش و هفت و هشت نه مشت، ده برکت داده خدا مراسم به پایان می رسد.
رژه عدوات کشاورزی، به عنوان ماشین آلات جدید کشاورزی و قدردانی از کشاورزان برتر و نیز اجرای موسیقی های محلی و پذیرایی از مهمانان از دیگر برنامه های جنبی جشن خرمن است.
پخت نان و آش محلی و برپایی بازارچه محصولات کشاورزی و فرآورده های آن، صنایع دستی و گل از دیگر برنامه هایی است که در جشن خرمن اجرا می شود.
فراموشی آیین سنتی خرمن در برخی از روستاهای مازندران
در مازندران، سنت های خاصی وجود دارد که به جا مانده از تاریخ کهن این مرز و بوم است و امروز دیدن برخی از این سنت ها و آیین های بومی در زیر تیغ شهرنشینی تبدیل به رویا شده است.
در برخی از روستاهای مازندران دیدن اسب، لیفا و فیه و خرمن کوبی سنتی در مزارع و شالیزارها تبدیل به رویا شد و نسل جوان با این آداب نیاکانشان غریبه شدند.
تب شهرنشینی و مدرنیته و گذار از زندگی سنتی، برخی از آداب و رسوم سنتی نیاکانمان را نیز به فراموشی سپرد و دیگر کمتر کسی از جینکا، خرمن سنتی با اسب و می داند.
آداب برگزاری جشن خرمن
برداشت محصول کشاورزی در گذشته، از طریق ابزار و ادوات ابتدایی کار بسیار سخت و طاقت فرسایی بود به طوری که این کار در چندین مرحله توسط افراد و با استفاده از چاریایانی نظیر اسب انجام می شد.
در جشن خرمن افراد و شالیکاران با پوشش و لباس های محلی در کنار خرمن کوبی، به خواندن آواهای محلی با موسیقی مرتبط با جشن می پردازند.
مراسم عروس برون و مراسم ازدواج زوج های جوان نیز از گذشته تاکنون همراه با جشن خرمن برگزار می شده است که یکی دیگر از مراسم جذاب در این جشن به شمار می رود.
داماد با پای پیاده عروس را بر روی اسب نشانده و خود افسار اسب را به دست می گیرد و همراهان نیز با آداب و رسوم خاص منطقه درحین شادی و پایکوبی جشن بردن عروس به خانه بخت را برگزار می کنند.
بناگر یکی از پژوهشگران فرهنگ بومی و محلی مازندران می گوید: جشن خرمن مراسمی دینی، مذهبی برای پاسداشت و شکرگذاری کشاورزان از خداوند برای دادن رزق و روزی حلال، جمع آوری شالی پربار و صرف آن در راه خیر و آبادانی بوده است.
وی با بیان اینکه کشاورزی از شغل های مقدس است که از گذشته تاکنون در مازندران مردم به آن مشغول هستند، افزود: هنوز هم در این دیار رسم بوده که پس از برداشت برنج به مراتب جشن عروسی نوعروسان و تازه دامادها بیشتر از گذشته می شود و عمدتا در ابتدای پائیز جشن ها در مازندران و تبرستان افزایش می یابد.
بناگر گفت: باید از سوی مردان و زنان روستا سنت های بومی و محلی که ریشه در اعتقادات و فرهنگ دینی مان دارد بزرگ داشته شود تا نسل جوان با آن آشنا شده و نسبت به برگزاری آن اهتمام بورزند.
اگرچه تاریخ دقیقی از برگزاری آیین سنتی جشن خرمن در مازندران در دست نیست، اما این آیین یکی از کهن ترین آیین مازندرانی ها برای شکرگزاری نعمت های خداوند پس از برداشت محصول است.
با احیای سنت های قدیمی و ماندگار توسط بزرگان دیار طبرستان دیگر آداب و رسوم پسندیده رو به فراموشی نرفته و نسل جوان و نوجوان در آینده خود از حامیان و برگزارکنندگان رسوم گذشتگان می شوند.
سیده حکیمه موسوی ازنی-باشگاه خبرنگاران جوان
